راه باز شدن چشم بصیرت!

آثار ذکر در سازندگی روحی و اخلاقی - قسمت دوم

اشاره<\/h2>

ذکر و یاد خدا آثار سازنده روحی و اخلاقی فراوانی دارد که یاد متقابل خدا از بنده، روشنی دل، آرامش قلب، ترس از(نافرمانی) خدا، بصیرت و شناخت شیطان، بخشش گناهان، و علم و حکمت از جمله آنهاست.

یکی از زیباترین جلوه های ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی‏ترین راه‏های سیر و سلوک، ذکر است؛ یعنی مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسنای الهی و شاداب نگه داشتن گل روح در زیر باران یاد حق.

ذکر خدا ارتباط معنوی عبد سالک با رب مالک است و این انسان است که نباید خود را وقف زندگی مادی کند و مقصد را در خود و دنیای خود محدود سازد، بلکه باید خود را برای سفر پر فراز و نشیب ابدیت آماده و مهیا کند.

ذکر خداوند آثار و ثمرات اعجاب‏آور و با شکوهی دارد که هریک از آنها در سازندگی روحی و اخلاقی انسان تإثیر به سزایی دارد. عمده‏ترین این آثار و ثمرات به شرح زیر است:

 

آنچه گذشت:

قسمت اول- آثار ذکر در سازندگی روحی و اخلاقی: 1. یاد خدا نسبت به بنده - 2. روشنی دل - 3. آرامش قلب

 

4. خشیت و ترس از خدا<\/h2>

از جمله آثار یاد خدا برای مومنان، خداترسی و خشیت می‏باشد. قرآن در این زمینه می‏فرماید: «انما المومنون الذین اذا ذکر الله و جلت قلوبهم.... [1] تنها مومنان هستند که هرگاه یادخدا به میان آید، دل‏هایشان ترسان شود». که این ترس از درک عظمت و علم ایشان سرچشمه می‏گیرد؛ لذا خداوند در قرآن تنها عالمان را متصف به خشیت می‏داند و در سایه خشیت از خداوند است که انسان از ارتکاب معاصی اجتناب می‏ورزد.

ذکر باعث فروزان شدن قوه ادراک انسان و جوشش فکر و اندیشه می‏شود

5. بصیرت یافتن و شناخت شیطان

یکی از عوامل اصلی سقوط انسان و سیه‏روزی او، افتادن به دامهای ناپیدای شیطان است و ذکر حق به انسان بصیرتی می‏دهد که وسوسه‏های پنهان و دام‏های ناپیدای شیطان را به سهولت بشناسد و در دام او نیفتد: «ان الذین اتقوا اذا مسهم طائف من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون. [2] اهل تقوا آن هنگام که دچار وسوسه گروهی از شیاطین شوند به یاد خدا می‏افتند و در آن وقت است که بینا می‏گردند».

6. بخشش گناهان<\/h2>

از آثار و ثمرات اخروی یاد خداوند، مغفرت الهی می‏باشد که شامل حال یادکنندگان خدا می‏گردد و اضافه بر آن، خداوند وعده اجر و پاداش بزرگ نیز به ایشان داده است. قرآن مجید در این باره می‏فرماید: «... و الذاکرین الله کثیرا و الذاکرات اعد الله لهم مغفره و اجرا عظیما. [3] مردان و زنانی که بسیار یاد خدا کنند، خدای متعال برای آنان آمرزش و پاداش بزرگ آماده نموده است».

انسان مومن بر اثر لغزش هایی که در مدت عمر داشته است، در اندوه و نگرانی به سر می برد و دائم به دنبال انجام کارهایی است که باعث آمرزش گناهان وی گردد، از طرفی خدای غفار، باب توبه و آمرزش خود را بر روی بندگان خود گشوده و فرموده است: «قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمه الله ان الله یغفر الذنوب جمیعا...[4] بگو ای بندگان من که با ارتکاب گناهان بر خود زیاده روی نمودید از رحمت خداوند نومید نباشید؛ زیرا خداوند متعال جمیع گناهان را می‏آمرزد».

از طرف دیگر؛ خداوند کارها و راه‏های متعددی را برای آمرزش بندگان قرار داده است و هرکس با وسیله ای می‏تواند برای خود آمرزش طلب کند و از آن جمله است ذکر بسیار خدای متعال.

تنها مومنان هستند که هرگاه یادخدا به میان آید، دل‏هایشان ترسان شود

7. حکمت و علم<\/h2>

یکی دیگر از ثمرات ذکر، پختگی عقل و کمال و حکمت است. ذکر باعث فروزان شدن قوه ادراک انسان و جوشش فکر و اندیشه می‏شود. جان فرد شایستگی این را پیدا می‏کند که منعکس کننده حقایق غیبی در خود گردد و خداوند به اندیشه و عقل این افراد مدد رساند. این حقیقت را امیرالمومنین علیه السلام صریحا بیان نموده و بزرگانی هم آن را تجربه کرده‏اند. شیخ الرئیس ابن سینا و صدرالمتإلهین تصریح دارند که گاه در یک مسإله علمی و فلسفی به بن‏بست رسیده و قادر به حل آن نبوده‏اند و به ذکر و نماز پرداخته اند و مطلب برایشان آشکار شده است.

حضرت علی علیه السلام می‏فرماید: «...و ما برح لله - عزت آلاوه- فی البرهه بعد البرهه و فی ازمان الفترات عباد ناجاهم فی فکرهم و کلمهم فی ذات عقولهم فاستصبحوا بنور یقظه فی الابصار و الاسماع و الافئده...». [5] و همواره برای خدای تعالی -که نعمتهایش بزرگ است - در هر برهه‏ای بعد از برهه دیگر و در دوران‏های نبودن پیامبران و سستی دین، بندگانی بوده‏اند که خداوند در اندیشه‏هایشان با آنان راز گفته و در عقل‏هایشان با آنان سخن می گفته است. اینان چراغ هدایت را به روشنایی بیداری در دیده ها و گوش‏ها و دل‏ها افروختند...».

 

آنچه در شماره‌های آتی خواهید خواند:

1. انفال، 2.    -   2. اعراف، 201.     -   3. احزاب، 35.    -    4. زمر، 53.     -    5. نهج‏البلاغه: خطبه 222 / 3 و 4.